Salgınlara Karşı Isubü İmzalı Yenilebilir Aşı Projesi

Kemal ERBEN/ EĞİRDİR, (DHA) - 

Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi (ISUBÜ) Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü öğretim üyeleri, olası salgınlara karşı yenilebilir aşı geliştirmek amacıyla domates bitkilerini kullanarak dikkat çeken bir projeyi sürdürüyor. Projeyle, bireylerin domates tüketerek ağız yoluyla bağışıklık kazanması hedefleniyor.

ISUBÜ Ziraat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Bayram Çevik liderliğinde yürütülen ve Anadolu Ajansı’na özel olarak paylaşılan çalışmada, geleneksel enjeksiyon aşılarına alternatif olarak yenilebilir bitkiler üzerinden bir aşı platformu geliştiriliyor. Projenin temel amacı; salgın dönemlerinde düşük maliyetli, soğuk zincir gerektirmeyen ve geniş kitlelere kolay ulaşabilen bir aşı yöntemi oluşturmak.

“BİTKİYİ AŞI OLARAK KULLANMAYI HEDEFLİYORUZ”

Kovid-19 salgınıyla birlikte hız kazanan çalışmalara ilişkin bilgi veren Prof. Dr. Bayram Çevik,
“Kovid-19 aşısında kullanılan proteini, gen aktarım teknikleriyle bitkiye aktarıyoruz. Bitkinin bu proteini üretmesini sağlayarak aşı olarak kullanmayı hedefliyoruz,” dedi.

Ekip tarafından Kovid proteinini üreten transgenik domates bitkileri elde edilirken, proteinlerin meyvede üretilip üretilmediği araştırılıyor. Üretilen proteinlerin bağışıklık yanıtı ise fareler üzerinde test edilecek. Prof. Dr. Çevik, “Domates yiyerek aşılanma çalışmasını aşamalı olarak geliştirerek insan kullanımına uygun hale getirmeyi planlıyoruz,” diye konuştu.

Kovid-19’un sona ermesinin yeni salgın risklerini ortadan kaldırmadığını vurgulayan Çevik, hazırlıklı olunması gerektiğine dikkat çekti. Geliştirilen yöntemin soğuk zincir gerektirmemesi, depolama ve tıbbi ekipman ihtiyacını azaltması gibi önemli avantajlar sunduğunu belirten Çevik,
“Bu platformla gelecekteki salgınlara karşı ve ithal edilen bazı aşıların (örneğin hepatit) yerine yerli yenilebilir aşılar üretmeyi amaçlıyoruz,” ifadelerini kullandı.

“DOMATES TÜKETEREK AŞILAMA AMAÇLANIYOR”

Projede, domates tüketimiyle aşılama fikrinin ön plana çıktığını belirten Çevik, üretilecek protein miktarı ve dozajın ilerleyen aşamalarda netleştirileceğini söyledi. Çalışmaların 2022 yılında SARS-CoV-2 Wu varyantı ile başladığını, daha sonra Omicron varyantlarının Spike proteinine odaklanıldığını aktaran Çevik, TÜBİTAK destekli projenin 2023 yılında hayata geçirildiğini kaydetti.

Şu ana kadar S1 ve RBD bölgelerini içeren domates bitkilerinin geliştirildiğini belirten Çevik,
“2026 yazına kadar meyve üretimini tamamlamayı, sonbaharda fare deneylerini yapmayı ve projeyi 2026 sonu – 2027 başında tamamlamayı hedefliyoruz,” dedi.

Proje ekibinde; ISUBÜ Ziraat Fakültesi’nden Prof. Dr. Bayram Çevik, Prof. Dr. Mehtap Şahin Çevik ve Fatma Sarıkaya, Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Duygu Kumbul (araştırmacı) ve Prof. Dr. Mümtaz Cem Şirin (danışman) yer alıyor.

Ağız yoluyla uygulanan aşıların mukozal bağışıklığı güçlendirdiğinin bilinen bir gerçek olduğunu belirten yetkililer, dünyada benzer sprey ve yenilebilir aşı çalışmaları yürütülmesine rağmen, Türkiye’de domates bazlı yenilebilir aşı konusunda ilk çalışmanın ISUBÜ tarafından gerçekleştirildiğini vurguladı. Üniversite, bu yenilikçi proje ile bilim dünyasına ve toplum sağlığına katkı sunmayı hedefliyor.